تنبلی از دیدگاه قرآن

قرآن نسبت به تنبلی افراد در مواردی چون جهاد و نماز و برخی از اعمال عبادی دیگر توجه داشته است.

به نظر قرآن ریشه تنبلی در اموری چون جهاد و اعمال و تکالیف سخت و دشوار را می‌بایست در شک و تردیدی دید که آنان نسبت به خدا و دین دارند.

فقدان ایمان کامل موجب می‌شود تا شخص نسبت به تکالیف سخت و دشوار واکنش مثبتی نشان ندهد و با برخورد سرد خود آن را به کناری نهد؛ زیرا کسانی که به خدا و آخرت ایمان دارند می‌کوشند تا به آموزه‌های دستوری خدا و قرآن و پیامبران عمل کنند.

شک و تردید در خدا و یا آخرت موجب می‌شود شخص، کاهلی و تسامح و تنبلی را پیشه خود کند و با جان و مال به دفاع از دین خدا و آموزه‌های آن اقدام نورزد.(توبه آیه 45 و 46)

قرآن عامل دیگر تنبلی در افراد را در ثروت و رفاه زیاد ایشان می‌داند. برخورداری از ثروت و امکانات مادی موجب می‌شود که شخص از کارهای سخت و دشوار بگریزد به ویژه آن که کار ارتباط تنگاتنگی با جان و مال او داشته باشد و او رادر سختی جانکاهی قرار دهد.(توبه آیه 86)

از دیگر علل و عوامل تنبلی نسبت به آموزه‌های دینی، دنیاطلبی و دل خوش داشتن به زندگی دنیاست؛ از این رو شخص، حاضر نیست تا کارهای سختی را در پیش گیرد و از جان و مال خود مایه بگذارد.(توبه آیه 38 و 85)

در تحلیل قرآن کسانی که به دین اسلام، ایمان کاملی ندارند و یا منافق هستند گرفتار تنبلی می‌شوند و این گونه است که در نماز گزاردن (نساء آیه 142)، جهاد در راه خدا (آل عمران آیه 167 و 168) و امور دیگری که سخت و دشوار است و تنبلی می‌کنند.

قرآن به مومنان و منافقان و دیگرانی که در حوزه دین تنبلی و تکاهل می‌کنند هشدار می‌دهد که این گونه رفتار موجب حسرت و ندامت دیر یا زود می‌شود که راه گریزی از آن نخواهند داشت. ندامت زود هنگام آن این خواهد بود که دشمنان برایشان چیره شوند و یا از بهره‌های مادی و معنوی آموزه‌ها و عمل به آموزه‌های قرآنی بی‌بهره بمانند و در آخرت نیز دچار خشم و عذاب الهی گردند. (نساء آیه 72 و 73)

با نگاهی به آیات قرآنی می‌توان دریافت که ریشه تنبلی عدم درک درست از شرایط و وضعیت و موقعیت فرد است.

این مساله اختصاص به حوزه دین ندارد و هر کسی که درباره مساله و یا موضوعی دچار تنبلی می‌شود و اقدام به کار و عملی نمی‌کند و در گوشه‌ای می‌خزد!در حقیقت شرایط و وضعیت خود را درک نکرده است!

دانش‌آموزی که فایده درسی را درک نکرده است نسبت به آن واکنش درستی نشان نمی‌دهد و حاضر نیست تا آن را بیاموزد و این گونه نسبت به آن و یا همه دروس تنبلی می‌کند.

بنابراین ایجاد انگیزه و تغییر در نگرش دانش‌آموز می‌تواند وی را نسبت به موقعیت خود و موضوع آگاه سازد.

.

.

تغییر بینش راه علاج تنبلی

این گونه است که قرآن مساله را به سمت و سوی ایمان می‌کشد و به این نکته اشاره می‌کند که ریشه و خاستگاه تنبلی را می‌بایست در تحلیل نادرست بینشی و نگرشی فرد دانست.

از آن جمله نگرشی که نسبت به دین و یا آخرت و خدا دارد و یا در مساله دانش‌اندوزی به دانش خاصی نگرشی منفی نشان می‌دهد.

از این رو قرآن برای ایجاد تلاش در فرد می‌کوشد تا نگرش و بینش وی را نسبت به مساله تغییر دهد.

کسی که بینش و نگرشی درست به مساله‌ای بیابد می‌کوشد تا به هر وسیله‌ای شده آن را به دست آورد.

بنابراین تغییر نگرش و بینش موجب می‌شود شخص از تنبلی رهایی یابد و به آدمی سخت کوش و پر تلاش تبدیل گردد.

قرآن همچنین می‌کوشد تا با تغییر در نگرش کلی انسان نسبت به دنیا آن را ابزار و راهی برای تعالی نشان دهد. این تلاش از آن رو صورت می‌گیرد که تغییر نگرش می‌بایست در دو حوزه کلی و جزیی انجام گیرد.

مساله دیگری که قرآن به آن توجه می‌دهد مساله رفاه‌طلبی است. دنیازدگی و رفاه زیاد شخص را تنبل می‌کند. بسیاری از خانواده‌ها درباره کودکان دچار اشتباهی فاحش می‌شوند و آنان را در رفاه زیاد پرورش می‌دهند که موجبات تنبلی را فراهم می‌آورد و نوجوانان را از تلاش باز می‌دارد.

(تخلیص از متن جلال میرباقری)